Zdzisław Mączeński wybitny architekt I poł. XX w. Projektował w całej Polsce
Najwybitniejszym jego dziełem, według znawców architektury, jest limanowski kościół. W okresie II Rzeczpospolitej zaprojektował wiele ważnych gmachów publicznych w stolicy.
Mieszkańcom Limanowszczyzny postać wybitnego polskiego architekta prof. Zdzisława Mączeńskiego znana jest z tego, że zaprojektował limanowski kościół, ale mało kto wie coś więcej o jego innych projektach i jego życiu.
Początki pracy architekta
Zdzisław Mączeński urodził się 14 października 1878 roku w Spytkowicach koło Wadowic. Jego rodzicami byli Jan Mączeński miejscowy organista oraz Felicja z Bogusławskich. Zdzisław najpierw uczył się w miejscowej szkole powszechnej, a następnie uczęszczał do gimnazjum w Wadowicach.
W latach 1894 - 1897 studiował na Wydziale Budownictwa Cesarsko - Królewskiej Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie. Pierwszą jego pracą zawodową po zakończeniu studiów była praktyka przy restauracji Katedry Wawelskiej pod okiem swojego mistrza prof. Sławomira Odrzywolskiego.
Przy restauracji Katedry młody Mączeński pracował w latach 1897 - 1899. Potem przez rok odbywał służbę wojskową. Następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął pracę w biurze architektonicznym Józefa Piusa Dziekońskiego. Pracował w nim w latach 1900 - 1915. W okresie tym brał udział w pracach projektowych biura przy ponad 70 kościołach. Oprócz tego uczył geometrii wykreślnej i rysunku technicznego na kursach w Muzeum Rzemiosła i Sztuk Stosowanych. W 1903 roku uzyskał w Warszawie tytuł budowniczego. W 1906 roku otrzymał prawo prowadzenia robót w zaborze austriackim, a w 1918 roku dyplom inżynierski na podstawie egzaminu w Ministerstwie Robót Publicznych w Wiedniu.
Działalność Mączeńskiego na ziemiach Polski przerwał w 1915 roku jego wyjazd do Moskwy, gdzie pracował w Polskim Komitecie Obywatelskim oraz w Polskim Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny. Równocześnie projektował, badał architekturę rosyjską i brał udział w zespole przygotowującym polskie podręczniki techniczne. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku powrócił do Warszawy. W 1927 r. Mączeński uzyskał dyplom inżyniera architekta na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Kościół w Limanowej
Od 1906 roku poza pracą w zespole Józefa Piusa Dziekońskiego podjął własną pracę projektową. Brał udział w konkursach architektonicznych na projekty świątyń i gmachów publicznych. Jednym z tych konkursów był ogłoszony w 1908 r. konkurs na projekt kościoła w Limanowej. Ogłosiło go Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, a jego pomysłodawcą był artysta malarz Jacek Malczewski.
Młody architekt rozpoczął karierę od pracy przy restauracji Katedry Wawelskiej
Idea budowy nowego kościoła w Limanowej zrodziła się w latach 90 XIX wieku. Proboszcz ks. Kazimierz Łazarski przekonał parafian, władze miasta i jego mieszkańców oraz właścicieli okolicznych dworów do budowy nowej świątyni jako pomnika stulecia Konstytucji 3 Maja. W 1891 roku w Limanowej został zawiązany społeczny Komitet Budowy Kościoła. Pierwszą składkę przeprowadzono 3 maja 1891 roku. Następnie przez kilkanaście lat w różny sposób zbierano fundusze na budowę. Dopiero po wielu latach można było podjąć pierwsze działania.
Konkurs architektoniczny został rozstrzygnięty w maju 1909 r. w Krakowie, a spośród kilkudziesięciu nadesłanych projektów zwyciężyła praca młodego architekta Zdzisława Mączeńskiego. Jednak zanim rozpoczęto budowę, to jeszcze minęło kilkanaście miesięcy. Mączeński odwiedzał Limanową i dostosowywał projekt do warunków, jakie oczekiwała Kuria w Tarnowie. Zinwentaryzował także wtedy stary drewniany kościół. Dokonał jego pomiarów i wykonał szkice.
W 1910 roku rozebrano stary drewniany kościół i w okolicy cmentarza parafialnego zbudowano tymczasową kaplicę. Zaczęto także zwozić ziemię i usypywać nasyp, na którym miał stanąć nowy. W 1911 r. przystąpiono do budowy. 3 maja 1911 r. poświęcono i wmurowano kamień węgielny. Pierwszy etap prac trwał do lata 1914 r. gdy wybuchła I wojna światowa. Działania wojenne, brak rąk do pracy oraz brak funduszy przerwały budowę do lata 1916 roku.
W grudniu 1914 roku podczas bitwy pod Limanową, kościół cudownie ocalał i nie został zniszczony. Jednak podczas bitwy limanowskiej w znacznym stopniu ucierpiało miasto, między innymi spłonęły zabudowania gospodarcze plebanii. Po wznowieniu prac w 1916 r. budowę zakończono jesienią 1918 r. 6 października 1918 r. ks. Kazimierz Łazarski dokonał poświęcenia kościoła. Prace we wnętrzu jednak jeszcze trwały. Uroczysta konsekracja świątyni miała miejsce 6 października 1921 r., dokonał jej biskup tarnowski Leon Wałęga. Mimo to prace przy wykańczaniu wyposażenia trwały aż do okresu po II wojnie światowej. Kościół w Limanowej został zaprojektowany w tak zwanym stylu swojsko - narodowym. Zdaniem znawców architektury jest to jeden z jego najlepszych projektów.
Inne dzieła w Polsce
Oprócz kościoła w Limanowej zaprojektował m. in. zrealizowane świątynie: Matki Boskiej Częstochowskiej w Mąkoszynie w Wielkopolsce, św. Wojciecha w Kąclowej koło Grybowa, św. Jana Chrzciciela w Książnicach koło Mielca, św. Szczepana w Krakowie, św. Marcina w Siedlcu koło Łęczycy, św. Franciszka z Asyżu w Bystrzycy, NMP Wniebowziętej w Wysowej.
W latach 30 XX wieku brał także udział w konkursie na budowę Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.
Projektował także monumentalne budynki użyteczności publicznej. Według jego projektów w okresie II RP wybudowano Gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przy Alei Szucha (dziś gmach Ministerstwa Edukacji Narodowej) oraz Izbę Przemysłowo - Handlową przy ulicy Wiejskiej 10 (dziś budynek Kancelarii Prezydenta RP). Był autorem projektu odbudowy po II wojnie budynku Banku Handlowego w Warszawie przy ul. Czackiego. Projektował także szkoły w Warszawie i innych miastach w Polsce. W Warszawie zaprojektował też liczne budynki mieszkalne m. in.: przy ul. Lwowskiej 10, Szpitalnej 4, Wiejskiej 18, Narbutta 7, zespół domów na ul. Raszyńskiej oraz kamienicę przy ul. Puławskiej 26/26a.
Działalność dydaktyczna
Mączeński działalność dydaktyczną rozpoczął w roku 1915 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, prowadząc tam wykłady z budownictwa ogólnego i rysunku architektonicznego. Z uczelnią tą związany był do końca życia. Dwukrotnie pełnił funkcję prorektora Politechniki Warszawskiej w latach 1946 - 1948 oraz dwukrotnie - dziekana Wydziału Architektury 1945 - 1946 oraz 1949 - 1950. W czasie okupacji niemieckiej wykładał na tajnym Wydziale Architektury i w jawnej Wyższej Szkole Technicznej w Warszawie. W 1946 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1948 roku profesorem zwyczajnym. Od 1954 roku kierował Katedrą Budownictwa Ogólnego. W 1956 został powołany na członka - korespondenta PAN. Oprócz tego w latach 1931 - 1939 był architektem - doradcą Kurii Archidiecezjalnej Warszawskiej, a zakończeniu II wojny światowej członkiem Prymasowskiej Rady Odbudowy Kościołów.
Wydał wiele prac naukowych oraz podręczników akademickich, takich jak: „Podręcznik budownictwa”, „Poradnik budowlany dla architektów”, „Elementy i detale architektoniczne”.
Otrzymał wiele odznaczeń między innymi: Order Odrodzenia Polski, Złoty Wawrzyn Akademicki za zasługi dla polskiej sztuki, Złotą Odznakę Honorową miasta stołecznego Warszawy. 9 marca 1939 roku w uznaniu zasług dla Grybowa Rada Miasta nadała mu jednogłośnie honorowe obywatelstwo. W 1950 roku Politechnika Warszawska przyznała mu tytuł doktora honoris causa.
Zmarł 17 czerwca 1961 r. w Grybowie. Pochowany został na cmentarzu na Powązkach. W 1964 r. jego imię nadano Technikum Budowlanemu w Warszawie. W szkole tej w 1981 r. w 20 rocznicę śmierci odsłonięto jego popiersie. Imię architekta noszą ulice w Warszawie i w Limanowej (jest to przecznica ulicy Słonecznej). W limanowskim kościele w kruchcie pod wieżą znajduję się tablica z jego imieniem.