Paweł Stachnik

Husaria - polska superbroń. Motywacja tworzyła skuteczność

Bitwa pod Kircholmem, jedno z najwspanialszych zwycięstw husarii na obrazie Wojciecha Kossaka Fot. archiwum Bitwa pod Kircholmem, jedno z najwspanialszych zwycięstw husarii na obrazie Wojciecha Kossaka
Paweł Stachnik

Wojsko. Husaria była jedną z najlepszych kawalerii w dziejach. Przez 200 lat nie było formacji, która byłaby w stanie dotrzymać pola skrzydlatym jeźdźcom.

W swoich początkach husaria była jazdą lekką. Jej nazwę badacze wywodzą od serbskiego słowa „usar” lub „gusar” oznaczającego konnego wojownika.

Pierwszymi husarzami w polskiej służbie mieli być Serbowie i inni mieszkańcy Bałkanów, którzy po klęsce na Kosowym Polu zaciągali się na służbę w różnych krajach. W Polsce po raz pierwszy ich obecność odnotowano w regeście skarbowym z 1500 r., w którym wymieniono pięciu służących po husarsku rycerzy: Andrycha, Michała, Lukasa, Caspra Czekiela i Wacława Lubicza.

Z jazdy lekkiej - ciężka

Jako się rzekło, ówcześni husarze byli jazdą lekką - służyli „po usarsku”, czyli bez zbroi, za ochronę mając jedynie drewnianą tarczę. Odróżniali się w ten sposób od dominującej wtedy na polach bitew ciężkiej jazdy kopijniczej. Jednak szybko okazało się, że w walce z Tatarami najeżdżającymi ziemie polskie lżejsza kawaleria radzi sobie znacznie lepiej niż ciężcy pancerni. Stąd właśnie obecność i przydatność husarzy w polskiej i litewskiej armii.

Paradoksalnie jednak, już w I poł. XVI w. zaczął się proces uzbrajania lekkich husarzy. Zaczęli oni nakładać niewielkie półzbroje i hełmy, a potem kolejne elementy ochronne: naramienniki, obojczyki, karwasze. Główną bronią zaczepną husarzy było „drzewo”, czyli długa kopia. W ten sposób lekkozbrojni początkowo jeźdźcy zaczęli przemieniać się w ciężką jazdę. O ile w bitwie pod Orszą w 1514 r. husarze byli jeszcze jazdą lekką, to w bitwie pod Obertynem w 1531 r. stanowili już główną siłę uderzeniową.

Za twórcę husarii jako samodzielnego rodzaju jazdy uchodzi król Stefan Batory. To on w 1576 r. wydał stosowny uniwersał i tzw. list przypowiedni określający zasady formowania nadwornej chorągwi husarskiej. Miała ona być „wojskiem wyborowym”, liczyć 100 lub 50 koni i składać się z towarzyszy oraz ich pocztów.

W dalszej części tekstu:

  • Kiedy nastąpił rozkwit husarii i co doprowadziło do jej upadku?
  • Kto mógl służyć w chorągwi husarskiej?
  • W jaki sposób walczyli husarze?
Pozostało jeszcze 84% treści.

Jeżeli chcesz przeczytać ten artykuł, wykup dostęp.

Zaloguj się, by czytać artykuł w całości
  • Prenumerata cyfrowa

    Czytaj ten i wszystkie artykuły w ramach prenumeraty już od 3,69 zł dziennie.

    już od
    3,69
    /dzień
Paweł Stachnik

Polska Press Sp. z o.o. informuje, że wszystkie treści ukazujące się w serwisie podlegają ochronie. Dowiedz się więcej.

Jesteś zainteresowany kupnem treści? Dowiedz się więcej.

© 2000 - 2024 Polska Press Sp. z o.o.