Makino: Świat się nie skończył, to ludzie się skończyli

Katarzyna Kachel, Jacek Żukowski

Andrus, czyli honorowy cwaniak i hultaj. „Makino” Aleksander Łodzia-Kobyliński, legenda krakowskiego Zwierzyńca, lokalny Casanova i twórca kultowego zespołu „Andrusy” świętuje potrójnie. 85-lecie urodzin, 65-lecie twórczości artystycznej i 45-lecie zespołu „Andrusy”. Dużo w życiu przeżył, ale jego pierwszą rolą, jedną z tych ważniejszych, była sprzedaż lodów Bambino i Pingwin w czekoladzie na stadionie Cracovii. Wtedy, kiedy krzyczeli z bratem na całe gardło: Tu się sprzedaje, tu się kupuje, odejdź gówniarzu, bo cię opluję. Jakie były jego kolejne role?

Wróżka Gizela, dla przyjaciół Gizia, przed laty wywróżyła panu pięć żon, pieniądze i karierę za Wielka Wodą. Spełniło się?
Wszystko się sprawdziło, co do joty.

Ale żon doliczyliśmy się czterech.
Z Oleńką, która była czwarta się rozwiodłem, a teraz wezmę z nią ślub po raz drugi. Będzie więc czwartą i piątą żoną, a więc powtarzam: sprawdziło się.

Pieniądze?
Nigdy mi na nic nie brakowało, bo też nie przykładałem do pieniędzy takiej wagi, jak inni, co robili kariery. Nie musiałem ich mieć. Zawsze w kieszeni było więcej niż potrzebowałem. Nie chciałem zbijać kasy, musiało starczyć na pół litra i kilo zwyczajnej.

Na koncertach pan zarabiał?
Gdzie tam, w telewizji dawali ledwo stówkę, a gdzie indziej to grało się zwykle na piękne oczy. Ale ja przecież pracowałem przez dwanaście lat w KFAPie (Krakowska Fabryka Aparatów Pomiarowych), technikum mechaniczne zrobiłem, wcześniej budowlane. Grawerem byłem, tokarzem, frezerem, wszystkim. I tak to leciało do momentu, kiedy nie ogłoszono konkursu na piosenkarzy. Mój przyjaciel, poeta, Jurek Harasymowicz, powiedział wówczas: Olek, idźże człowieku, tam się zgłoś, się nadajesz. Poszedłem, w komisji ludzie z telewizji, Estrady, nie wiedziałem co zaśpiewać, ale postawiłem na „Ludwinowskie Tango”. I tak zostałem pierwszy w zespole, nawet nazwę wymyśliłem.

Jaka to nazwa była?
W Starym Teatrze, gdzie występowałem z gitarą, krzyczałem: „Hej chopoki ze szmelcpoki, jak zagromy uzbieromy” - no bo grałem tam takiego łaziora. No to kiedy głowiono się nad nazwą rzuciłem: Szmelcpaka. Nie spodobało się, a potem w radiu słyszę, że powstał zespół, który się nazywa SzmelcPaka. No i grałem z nimi ze dwa lata, ale oni „grzali” tak, że szkoda mówić, nie nadążałem. Harasymowicz powiedział, że się z nimi skończę, bo już głos powoli traciłem. Wtedy założyłem swój zespół, pamiętam był 8 marca, wystąpiliśmy w telewizji na Dzień Kobiet, zaśpiewaliśmy „Lola, Lola daj się pocałować”. Miałem różne pomysły na nazwę: Andrusy, Gzymsiki, Ferajna, czy Kumple Makino. Zdecydował szef Kroniki Krakowskiej, za co jako ojciec chrzestny postawić musiał litr w Pani Twardowskiej. Skończyło się o czwartej rano. Tak powstał zespół „Andrusy”.

Muzyków wybierał pan ponoć po gębie?
I wielu mówiło, że oni nie grają, a tylko udają, co może i prawdą było. A ja zawsze odpowiadałem: Może i nie grają, ale za to gębę mają. Jak już weszliśmy na estradę i ludzie nas zobaczyli to już mieli uśmiech na twarzy, nie musieliśmy już nic śpiewać. Kabaret był i tyle. Dawałem im różne pseudonimy: Hrabia Monte Christo, Czita, Paganini, Toranaga, Klaudiusz, Antek Balaga z rodziny połamanych płotów, Bubuś Amoros i tak mieliśmy piękny zespół, z którym zrobiłem karierę.

Skąd braliście teksty?
Jerzy Harasymowicz pisał, Jerzy Michał Czarnecki, Leszek Walicki, Wincenty Chomicz, brałem także teksty, które do mnie przysyłano, czasami to były rymy typu: głowa, krowa, ale i tak tworzyłem do tego muzykę. Tak powstały trzy programy: A... chachary żyją, Spacerkiem, spacerkiem przez Kraków i Któż przywróci twoje piękno, Krakowie prastary, z którymi objeździłem połowę świata, zbierając pieniądze na odnowę Krakowa. W skarbonce czasami było tak pełno, że grzebienia nie włożył.

Pisał pan też teksty?
Namawiali mnie, mówili: Olek, ty masz żar do pisania, to i pisałem, na przykład „Tango za dychę”, czy „Walczyk z hejnałem”,bo słowa te płynęły stąd, z serca. Ale hymnu Cracovii nie napisałem, zrobił to za pół litra Jerzy Michał Czarnecki. Po czterech godzinach miał siedemnaście zwrotek.

Dziś grają hymn Maleńczuka, nie boli pana serce?
Naśpiewałem się za wszystkie czasy, przed meczem, w trakcie czy po, więc mi nie żal. Dziś młodym podoba się Maleńczuk, zwłaszcza tekst: "Nigdy nie zejdę na psy". I dobrze.

Na mecze pan chodzi?
Ze dwa lata temu byłem raz ostatni. Ale przegrywali dziady! Jak można wygrywająć 2:0 skończyć mecz na 3:2? No jak? Więc nie chodzę, by nie dostać zawału, jak Jurek Harasymowicz, z którym siedziałem na naszym starym stadionie pod zegarem. I kiedy przegraliśmy 4:2 do szpitala trafił. A ja rozrusznik mam, tu mi pika, patrzcie, więc nie będę się wychylał, choć teraz Cracovia to brylanty. Oglądam w telewizji, ale zawsze sobie gdzieś już szykuje lufę na podtrzymanie tętna serca.

Służył pan w wojsku?
Trzy lata i sześć dni w marynarce wojennej. Jednostka Gdynia na ORP Burza. To człowieka ustawia. Gość kiedyś mnie pyta: Panie Makino, co trzeba robić, by być takim jak pan, no kawał chłopa z pana taki, no to odpowiedziałem: trzeba być w marynarce wojennej, siedzieć w pudle i złapać trypra. On na to: to trzecie już mam. A ja na to, że na pierwsze i drugie za późno.

Odsiedział pan te cztery lata?
Nie.

Przypomni pan za co ten wyrok?
To był ułański wybryk, bo wjechałem na koniu do hotelu Cracovia. Dopiero co go kończyli budować, glina wszędzie była, zero podjazdu, no i koń myślał, że to stodoła. Wracałem od narzeczonej przez Błonia, jeszcze miałem niedopite pół litra w marynarce, szumiało mi w głowie, a koń nie reagował ani na hetta, ani wiśta czy prry. Mówię do niego, a on nic, ani me, ani be, ani kukuryku, popatrzył i wjechał do Cracovii, uderzyłem o futrynę, spadłem, koń na śliskich płytkach się rozłożył i już nie wstał. Kopyta mu się rozjeżdżały. Wykidajło wpadł, wezwał milicję, skuli mnie i tak trafiłem do aresztu. Na drugi dzień sędzia pyta się: oskarżony, ile koń ma kopyt, odpowiadam: cztery, no i usłyszałem: to cztery lata, że po roku na jedno kopyto. Wyprowadzić. Na szczęście skończyło się na 1, 5 roku, bo udowodniłem, że koń był szkolony w języku angielskim, a ja mówiłem po polsku, nie mógł więc zrozumieć.

A skąd miał pan tego konia?
Pasł się na Błoniach, właściciele piekli kiełbaski, nawet nie zauważyli.

Więzienie pana ustawiło?
Więzienie, bo na wszystko patrzę sercem, ale też życie mnie ustawiło. Kiedy się rodziłem, kolega ojca, ginekolog, który odbierał poród, powiedział do mojej mamy, która już miała dwie córki: królewic się rodzi. Mama zemdlała, bo to było 6 stycznia, w Trzech Króli, 32 minuty po północy. I faktycznie do końca życia byłem mamusi królewiczem. Mieszkaliśmy na Zalewskiego, w willi ojca, którą wpierw zabrali hitlerowcy, później bolszewicy, potem na Półwsiu Zwierzynieckim, tam gdzie pępek świata, Bar na Stawach. Spędziłem tam 70 lat.

Tam został pan legendarnym cwaniakiem i Casanovą.
Andrus to cwaniak, ale honorowy, wiadereczko wynosi na czwarte piętro do babci, węgiel zwali, drewno porąbie. Honor zawsze był dla mnie najważniejszy. Mój ojciec był kapitanem saperów, a saper myli się tylko raz. Wychowany byłem w rygorze, najważniejsze były honor i ojczyzna. Jak ojciec nie usiadł do stołu, to myśmy stali, usiadł, to myśmy siadali. Tak samo odchodziliśmy od stołu dopiero, kiedy on skończył. Z domu wyniosłem także szacunek dla kobiet, musiała być Francja elegancja, jak to się mówiło kiedyś.

Ale bójki jakieś chyba były?
No a jak, pewnie że były. Gdy gość nie postawił piwa za to, że nie kupił wróbla na dachu, albo furman wszedł z batem do baru, to oknem szybko wychodzili, razem z szybą. Bo to było tak, że nowi stawiali stałym bywalcom piwo, a w ekstremalnych przypadkach kupowali właśnie wróbla na dachu. Specjalistą od tego typu transakcji był Czesiek Czorny. Potrafił wypatrzyć gościa w krawacie, pokazać mu ptaka i powiedzieć: - Ten wróbel jest pana, może se pan go zabrać. Tu, w barze Na Stawach kosztuje dwa piwa. Kończył tak, że nie było co z nim dyskutować. Nowi nie mieli łatwo. Harasymowicz zresztą pierwszy raz też o mało oknem nie wyleciał.

Zwierzyńca tutaj bywa kwiat/ To Kobyliński as przychodzi sam/ Z nieba zdejmuje gitarę swą/ Pięknej Alfredy dobywa ton - tak pisał właśnie Harasymowicz. Gdzie pan siadał w tym barze?
Miałem miejsce pod ścianą, zaraz przy wejściu, dalej siedzieli stali bywalcy Czesiek Czorny, Rufino, Belmondo, wszyscy poumierali. A siedziało się tam, śpiewało, grało, paliło sporty czy klubowe, Szef, lwowiak, co go nazywaliśmy długopis, bo miał sztywny palec, cały czas narzekał: No to przecież nie mogę wam stale dawać piwo na kreskę, chyba że malujecie gościowi sufit na czarno i wmawiacie mu że będzie lazur, wtedy tak.

Pan też tak malował?
Ja tam nie siedziałem całymi dniami, ja dochodzący byłem. Pracowałem, więc miałem na picie.

Ksywkę pan dostał do Harasymowicza?
Opowiedziałem mu kiedyś swój życiorys, to potem napisał poemat pod tytułem „Makino”. Potem się go zapytałem: Jureczku, czy nie mógłbym sobie tego pseudo wziąć. Oczywiście, to o tobie. Dziś nie lubię gdy do mnie mówią Olek, czy inaczej, ale Makino, bo wtedy wiem, że ten kto mówi kojarzy kim jestem.

Kiedy ten świat się skończył?
On się nigdy nie skończył, ludzie się skończyli, pozmieniali. Przez długi czas dawaliśmy koncerty, pamiętacie coroczny Bal na Stawach? Zapraszaliśmy Annę Dymną, Jerzego Michała Czarneckiego, Piotra Skrzyneckiego i funkcjonowało, bo wszystko robiłem sam. Reżyseria, scenografia, choreografia, i tak dalej. Pewnego dnia powiedziałem, że koniec, nie będzie tak, że na mojej głowie jest absolutnie wszystko, nawet choreografia. I powoli upadło.

Prawdziwych andrusów też już nie ma?
Raczej nie, bo wszyscy chodzą dziś z napisem „adidas” i z tatuażami, na dodatek takimi sobie tatuażami. Ja mam tatuaż, z wojska. Było nas 154 żołnierzy i wszyscy mieli jednakowe. To jest symbol, a nie jakieś róże czy coś innego. Podobno jest moda na tatuaże, ale ja się wstydzę nawet z tym swoim chodzić na wierzchu. Zrobili mi, kiedy byłem pijany i spałem, nie miałem w tym udziału.

Nie ulega pan modom?
Nie, absolutnie, jestem tradycjonalistą. To co wyssałem z mlekiem matki, to we mnie zostało. Bardzo zwracam uwagę na honor, ambicję, słowo, brzydzę się kłamstwem.

Patrząc wstecz na swoje życie, czegoś pan żałuję?
Nie, bo choć ojciec chciał, żebym został inżynierem, to ja zawsze śpiewałem. Kiedy byłem mały, mamusia ubierała mnie w strój ułana i leciałem z tekstem „Ułani, ułani, siwe konie macie, pojadę ja z wami, jednego mi dacie”. A potem występowałem na akademiach. I choć skończyłem te dwa technika, to i tak konkursy i śpiewanie było mi w głowie. Zajmowałem dobre miejsca, a potem już poszło, SzmelcPaka, Andrusy. Wszyscy „grzali”, a ja musiałem kontrolować program, bo byłem prowadzącym, śpiewającym, liderem.

Skład zespołu się zmieniał?
Zmieniał, bo ludzie umierali. Wraz z solistką Ewunią Kozakowską-Głębocką, którą wziąłem do zespołu i kazałem jej śpiewać zamiast „E viva Espana” „Jak długo na Wawelu”, odeszło dziewięć osób.

Tylko ludzie się zmieniali?
Ludzie, bo stawali się coraz częściej nieufni i zazdrośni. Tak więc się wycofałem, i jakoś sobie żyję. Staram się używać mniej alkoholu, bo mam „nadpite” do przodu, rzuciłem palenie, bo jak powiedział mi pan profesor Sadowski albo palenie, albo rozrusznik serca.

Dlaczego serce nie wytrzymało?
Za dużo emocji miłości. Ale dzięki rozrusznikowi żyję do dzisiaj i całuję profesora za to po rękach. Tak już dziesięć lat. I mam nadzieję, ze dożyje dziewięćdziesiątki.

To pana marzenie?
A złe? Śmieję się, że to serce oddałem Krakowowi, każdej jednej dzielnicy, którą kocham, z Nową Hutą włącznie. Cieszę się, że dostanę medal Cracoviae Merenti, bo to dla mnie niemalże koniec świata.

To jedyne marzenie?
No, nie. Chciałbym, aby Cracovia została mistrzem Polski w piłce nożnej!

Żył więc pan tak jak chciał?
I niczego nie żałuje. Zaczepiali mnie na ulicy - jak tam panie Makino się żyje, jak zdrowie? Co pan śpiewa? Zanim doszedłem od Mostu Dębnickiego do Filharmonii miałem tak wypite, że musiałem wsiąść w tramwaj by wrócić do domu. I zawsze jest tak samo:„Chodź pan na chwilę, chciałem się z panem napić”, po czym leją mi jakiegoś „szczeniaczka”, potem „pięćdziesiątkę” na drugą nogę.

Teraz też tak jest?
Już mniej. Dawniej piło się czystą, a teraz dżin, whisky…

Czuje się pan spełniony?
Jestem zadowolony z życia. Gitar miałem ponad 60, patrzcie. Teraz są tutaj dwie 68. i 69. Ta najmłodsza ma na imię „Amour”, reszty nie ma bo zostawiałem kolejne kobietom. Gdy któraś zaprosiła mnie do siebie, rano mówiłem - idę na piwo. „To zostaw gitarę”. I już nie wracałem…

Sam pan je sobie stroi?
Tak, zawód mechanika precyzyjnego bardzo przydaje się przy gitarze. Zmieniam struny i wyciągam kołeczki obcążkami.

Marzenie ojca więc się spełniło.
Jestem trochę budowniczym, ale domu już nie wybuduję, bo nie zdążę.

Drzewo pan posadził?
Niejedno. To ciekawa historia. Znalazłem kiedyś dwie gałązki jodły koło Dobczyc w Brzączowicach włożyłem do ziemi i podlałem wodą. I wyobraźcie sobie, że dzisiaj to są grube drzewa. Nikt mi nie chce wierzyć, ale moja żona mówi: Oluś to ma rękę, włożył dwie gałązki i urosły dwa drzewa. Mają już ponad 30 lat.

Myśli pan o śmierci?
Nie myślę o tym, że umrę, tylko myślę o tym, by mnie pochowali tam, gdzie ja chcę. Z moją babcią. Na Rakowicach mam trzy groby, jeden dałem w spadku siostrze, drugi bratankowi, a w trzecim będę leżał z babcią, 50 metrów od kaplicy. Już sobie zrobiłem ładny nagrobek.

Nie chce by pana prochy zostały rozrzucone, jak Harasymowicza?
Nie, niech mnie zjedzą robaki.

A co pan chce mieć napisane na nagrobku?
Makino. Aleksander Łodzia-Kobyliński herbu „Łodzia”. Bo ja jestem szlachta, ale na początku „Makino”, by każdy wiedział kto tu leży.