Nagietek niszczy bakterie, wirusy i grzyby
Nagietek lekarski to roślina jednoroczna. Jego łacińską nazwę utworzono od słowa calendae, co u starożytnych Rzymian oznaczało początek miesiąca. Osiąga wysokość 35-40 centymetrów. Liście ma jasnozielone, lepkie, dolne odwrotnie jajowate, a górne - lancetowate. Kwiatostanem u nagietka jest koszyczek składający się z brzeżnych kwiatów języczkowatych i środkowych - rurkowatych. Koszyczki mogą być pojedyncze, półpełne bądź pełne. Mają kolor żółty, pomarańczowy bądź ciemnopomarańczowy, czasem z ciemnym środkiem. Roślina ta kwitnie od czerwca do nastania jesiennych przymrozków. Wydziela przyjemny balsamiczny zapach.
Według źródeł botanicznych, nagietek lekarski pochodzi z ciepłych rejonów Morza Śródziemnego. W Polsce nie występuje w stanie dzikim, niekiedy jednak możemy spotkać jego zdziczałe formy. Jest za to chętnie uprawiany w ogródkach i na działkach, bo długo kwitnie i nie ma zbyt dużych wymagań (wystarczy mu jedynie dużo słońca). Od dawna uprawia się go na plantacjach dla pozyskania surowców leczniczych (z 1 ha otrzymuje się 900-1500 kg suszonych koszyczków).
Co takiego wyjątkowego zawiera nagietek?
Właściwościami leczniczymi obdarzone są koszyczki kwiatowe bądź same płatki (brzeżne kwiaty języczkowate) nagietka. Koszyczki te zrywa się w pełni kwitnienia, koniecznie w dzień słoneczny, w godzinach południowych, zwykle co 2-4 dni. Następnie suszy się je albo przetwarza świeżo zerwane. Wyskubane z koszyczków płatki także można suszyć bądź wykorzystywać do wyrobu leków lub kosmetyków zaraz po zbiorze. Odradzam zrywanie surowców leczniczych z roślin zaatakowanych przez często występującego na nagietku mączniaka.
Suszenie koszyczków kwiatowych i płatków powinno odbywać się w miejscu dostatecznie przewiewnym i zdecydowanie zadaszonym. Surowiec ten musi być też rozłożony cienką warstwą. Właściwie wysuszone koszyczki i płatki mają zachowaną barwę i miły balsamiczno-ziołowy aromat. Należy je przechowywać w raczej szczelnych pojemnikach, bez dostępu światła.
Istotne jest to, że w medycynie i kosmetyce naturalnej wykorzystuje się wyłącznie koszyczki o pomarańczowym i ciemnopomarańczowym zabarwieniu, gdyż tylko te obfitują w wartościowe związki lecznicze (karotenoidy!).
Najwartościowszymi substancjami leczniczymi zawartymi w nagietku lekarskim są oczywiście karotenoidy (niektóre odmiany mają ich nawet do 3%). Wśród nich na szczególne wyróżnienie zasługuje likopen, któremu w ostatnich latach medycyna przypisuje właściwości przeciwrakowe. Odnotowano jednak, że likopenu nie ma w koszyczkach o kolorze żółtym i ciemnożółtym (są w nich natomiast inne związki - ksantofile). Koszyczki i płatki nagietka stanowią także źródło saponin - pochodnych kwasu oleanolowego (od 2 do 10%). Wyodrębniono w nich całą listę alkoholi trójterpenowych: kalenduladiol, lupeol, faradiol, ursadiol, arnidiol i inne (według najnowszych doniesień medycznych wykazują one silne działanie przeciwzapalne). Znajdujemy również w koszyczkach i płatkach tej rośliny cenne flawonoidy (od 0,25 do 1%) z ważną kwercetyną na czele. Surowce nagietka są ponadto zasobne w kwasy organiczne (kwas salicylowy), olejek lotny (0,024%), substancję goryczkową - kalendulinę, fitoncydy, żywice, polisacharydy oraz sole mineralne z przewagą magnezu, manganu i wapnia. Warto dodać, że nagietek zawiera podobne saponiny, które występują w korzeniu żeń-szenia.
Zdrowie w nagietku
O dobroczynnym działaniu nagietka lekarskiego pisali już słynni lekarze i botanicy starożytni - Teofrast i Dioskurides (w ich dziełach występuje on pod nazwą klymenon). Roślina ta uaktywnia system odpornościowy organizmu, co jest szczególnie ważne u osób często zapadających na nawracające infekcje (zasługa polisacharydów). Nasila proces fagocytozy w organizmie, a więc niszczenia bakterii, wirusów i grzybów chorobotwórczych. Działa także przeciwzapalnie i obkurczająco na powiększone węzły chłonne - przypadłość często zdarzająca się w przewlekłych infekcjach gardła i migdałków podniebiennych. Naparem, odwarem bądź nalewką z koszyczków nagietka warto płukać gardło w jego stanie zapalnym i nieżytowym. Koszyczki te wchodzą też w skład mieszanek ziołowych polecanych w przeziębieniu i grypie przebiegających z gorączką (działają bowiem łagodnie napotnie - kwas salicylowy). Neutralizują wolne rodniki i łagodzą skutki wyczerpania organizmu długotrwałymi chorobami. Płukanie nimi jamy ustnej usuwa afty i choroby przyzębia. Dodatkowo regularna kuracja nagietkiem poprawia wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Działa rozkurczowo, więc likwiduje lub łagodzi bolesne skurcze żołądka, jelit oraz przewodu żółciowego.
Uznanie dla nagietka w leczeniu nowotworów
Uczeni ze Stanów Zjednoczonych podczas badań klinicznych prowadzonych nad nagietkiem lekarskim spostrzegli, że preparaty z tej rośliny aplikowane chorym poddanym wcześniej zabiegom chirurgicznym usunięcia zmian nowotworowych zdecydowanie pomagały im w odzyskiwaniu sił i zdrowia. Inne badania potwierdziły, że nagietek ograniczał przerzuty nowotworów bądź hamował ich rozwój w przypadku osób chorych na nieoperacyjne nowotwory żołądka i dwunastnicy. W sposób niezbity udowodniono także, że leki z tej rośliny dawały zadowalające efekty lecznicze w stanach przednowotworowych przewodu pokarmowego.
Syrop z koszyczków nagietka lekarskiego o wyjątkowej mocy
Składniki:
Świeżo zerwane koszyczki kwiatowe (kwiaty) - w kolorze ciemnopomarańczowym, cukier i ½ szklanki syropu z cukru (najlepiej trzcinowego).
Przygotowanie:
Koszyczki nagietka zerwać w dzień słoneczny (najlepiej poprzedzony kilkoma dniami słonecznymi). Sypać je do wyparzonego słoika (0,9 litra) warstwami, każdą z nich przesypując sporą ilością cukru i ugniatając dość mocno drewnianą łyżką mniej więcej do ¾ jego wysokości. Na końcu wlać do ubitej masy ½ szklanki gęstego syropu przygotowanego z cukru oraz wody (ciepłego - nie gorącego) i zaraz słoik wystawić na intensywne słonce po okręceniu warstwą szarego papieru. Po 5 godzinach przynieść do domu i postępować tak przez 5 kolejnych dni. Codziennie ubijać ubywającą masę, a w miarę potrzeby dodać jeszcze trochę cukru. Można też dosypywać do słoika nowe porcje świeżo zerwanych koszyczków nagietka i za każdym razem pamiętać o ich ubiciu i dosypaniu cukru. Po 10-14 dniach syrop odcedzamy, mocno wyciskamy przez wyjałowioną gazę resztki koszyczków i zlewamy do szczelnej butelki z ciemnego szkła. Jeśli uzyskany syrop nie jest wystarczająco gęsty, należy dodać jeszcze cukru lub miodu pszczelego. Syrop przechowujemy w lodówce.
Stosowanie:
Po 1 łyżce 3 razy dziennie na pół godziny przed posiłkiem - dorośli, i po 1 łyżeczce (też 3 razy) - dzieci. Zapobiegawczo zażywa się po 1 łyżce 1 raz dziennie - dorośli, i po ½ łyżeczki (także 1 raz ) - dzieci. Kuracja nim powinna trwać do 1 miesiąca.
Pożytek dla zdrowia:
Syrop stanowi sprawdzony środek pobudzający siły odpornościowe organizmu. Wzmaga proces fagocytozy, co udowodniono naukowo podczas badań nad nagietkiem lekarskim. Jest zalecany osobom cierpiącym z powodu nowotworów m.in. w obrębie krtani (np. po zabiegach chirurgicznych) i po przebytych zabiegach radio- i chemioterapii. Wpływa ochronnie na organizm narażony wcześniej na promieniowanie radioaktywne lub UV. Zdecydowanie chroni szczególnie drogi oddechowe przed infekcjami z przeziębienia i grypą. Pomaga też sprawnie zregenerować zainfekowane, przesuszone błony śluzowe tych dróg. Działa skutecznie przeciwzapalnie. Wpływa bakterio-, grzybo- i wirusobójczo. Łagodzi dyskomfort spowodowany bólem, pieczeniem i uczuciem „drapania” w gardle. To lek dla ludzi osłabionych długotrwałymi chorobami, starszych i dzieci często zapadających na infekcje zimowe.