Stanisław Ciężadlik, wszechstronny ludowy artysta z Mszany Dolnej

Czytaj dalej
Fot. UG Mszana Dolna
Michał Wójcik

Stanisław Ciężadlik, wszechstronny ludowy artysta z Mszany Dolnej

Michał Wójcik

Był malarzem i rzeźbiarzem. Pasjonował się muzyką ludową i folklorem. Człowiek-orkiestra. Stanisław Ciężadlik związany był z teatrem lalek ,,Rabcio”, sam założył teatr amatorski.

Prezentujemy sylwetkę Stanisława Ciężadlika, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli zagórzańskiego folkloru i wszechstronnego artystę z Mszany Dolnej. Opisujemy go w związku ze zbliżającą się 105 rocznicą jego urodzin.

Na pograniczu obszarów zamieszkanych przez Podhalan i Lachów w zachodniej części powiatu limanowskiego znajduje się grupa etnograficzna Zagórzan. Opisywana była m.in. przez Sebastiana Flizaka. Główne miejscowości zagórzańskie to przede wszystkim miasto Mszana Dolna oraz inne miejscowości na terenie gmin Niedźwiedź i Mszana Dolna.

Praca u Kossaka

Stanisław Ciężadlik urodził się 12 marca 1912 roku w Mszanie Dolnej, w rodzinie Marcina Ciężadlika i Marii z domu Kubowicz. Ojciec Stanisława pracował w miejscowej fabryce konserw rybnych C.H. „Warhanek”, która obok fabryki mebli giętkich była największym pracodawcą w okolicy. Po ukończeniu czterech klas w mszańskiej ludowej szkole powszechnej, Stanisław Ciężadlik zatrudnił się również w fabryce konserw jako posłaniec kancelarii. Jako czternastolatek wyjechał do Krakowa, gdzie pracował jako pomoc domowa w dworku słynnej artystycznej rodziny Kossaków. Już wtedy młody Stanisław wykazywał żywe zainteresowanie sztuką, szczególnie rysunkiem. U Kossaków miał zresztą możliwość douczać się podstaw technik malowania farbami olejnymi.

W 1929 r. Stanisław Ciężadlik dostał się do Szkoły Przemysłu Artystycznego. Musiał jednak przerwać ją z powodów finansowych.

Po powrocie do Mszany Dolnej zajął się malarstwem portretowym oferując się lokalnym osobistościom czy wczasowiczom, pomieszkującym nad popularnym wówczas turystycznie brzegiem Raby. Wśród nich był m.in. Wacław Sobieski profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wywarł znaczny wpływ na dalsze losy Ciężadlika.

Profesor Sobieski ukierunkował artystę z Mszany Dolnej na sztukę sakralną, ale też przedstawił go profesorom Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.

Stanisław Ciężadlik podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Odbył je w latach 1933 - 1935.

W 1935 r. ożenił się z Wiktorią Aksamit, z którą jeszcze przed wybuchem wojny wybudował dom. Mieli ośmioro dzieci. Okres okupacji niemieckiej spędził w Mszanie Dolnej.

Kariera teatralna

Od 1948 r. Ciężadlik związał się zawodowo z teatrem lalek „Rabcio-Zdrowotek” w Rabce- Zdroju. Przygotowywał lalki, pracował jako scenograf, a także aktor-lalkarz. Praca w teatrze lalek wpłynęła na zainteresowanie Ciężadlika teatrem. Zorganizował amatorski teatr, który działał w Mszanie Dolnej, Kasince Małej, Niedźwiedziu i Olszówce.

W Mszanie Dolnej działał zespół teatralny Stanisława Ciężadlika, który wystawiał sztuki w budynku dawnego „Sokoła” (obecnie budynek biblioteki miejskiej przy ul. Piłsudskiego). W 1960 r. odgrywano słynną wówczas sztukę „Grzesznicy bez winy” opartą na rosyjskim dramacie o aktorach w małym miasteczku. W obsadzie aktorskiej znaleźli się m.in. Stanisław Ciężadlik i Stanisław Walencik.

Gdy w 1949 r. Sebastian Flizak zakładał w Mszanie Dolnej oddział Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Stanisław Ciężadlik stał się jednym z jego pierwszych członków i zajmował się propagowaniem folkloru zagórzańskiego, m.in. w 1971 r. zorganizował zespół folklorystyczny „Zagórzanie” i występował jako gawędziarz na festiwalu „Sabałowe Bajania” w Bukowinie Tatrzańskiej.

W 1994 roku Polskie Towarzystwo Ludoznawcze nadało artyście tytuł Honorowego Członka.

Sztuka ludowa

Dorobek artystyczny Stanisława Ciężadlika jest bardzo wszechstronny i składa się na niego malarstwo portretowe, rzeźba sakralna, teatr czy muzyka ludowa.

Malarstwo wizerunkowe Ciężadlika rozwinęło się w drugiej połowie lat 30 XX w.; to m.in. przedstawienia prof. W. Sobieskiego, M. Frysiówny czy M. Rogalskiej. Malarstwo portretowe artysty było tematem reportażu Polskiego Radia i programu „Portrecista” Ireny Piłatowskiej z 1994 r. (udostępnionej online). Wspomnienia Stanisława barwnie rekonstruują dawny świat sztuki ludowej oraz przygody, na jakie narażony był kiedyś wiejski portrecista. Ciężadlik malował także krajobrazy Mszany Dolnej i motywy florystyczne.

Stanisław Ciężadlik wyrzeźbił wiele figur sakralnych, które znajdują się w wielu kościołach
UG Mszana Dolna Był także wybitnym muzykiem ludowym, jak również znawcą folkloru zagórzańskiego

W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się ul figuralny „Zagłoba” z 1938 r. Postać szlachcica w kontuszu powstała w warsztacie Andrzeja Bierowca 1903 - 1966, a Stanisław Ciężadlik wykonał jego bogatą polichromię. Rzeźbione ule były ciekawym przykładem sztuki ludowej, w ramach której wiejscy rzeźbiarze-malarze tworzyli także figury o charakterze świeckim.

Cechą rzeźbiarstwa Stanisława Ciężadlika było wykonywanie swych prac bez przygotowanych modeli przestrzennych, a jedynie za wykorzystaniem rysunku-projektu. Ulubionym tworzywem artysty było drewno lipowe i dębowe.

W 1967 roku odsłonięto popiersie i tablicę pamiątkową w kościele parafialnym pw. św. Michała Archanioła w Mszanie Dolnej poświęconą ks. Józefowi Stabrawie. Na okoliczność 25 rocznicy śmierci mszańskiego proboszcza w obozie koncentracyjnym w Dachau popiersie wykonał Ciężadlik. Ks. Józef Stabrawa w okresie międzywojennym wspierał działalność i wykształcenie artysty.

Z upływem czasu coraz większą rolę w twórczości Ciężadlika zajmowała rzeźba sakralna, to m.in. sceny ukrzyżowania w kościele parafialnym św. Michała Archanioła w Mszanie Dolnej, ołtarz i droga krzyżowa w nowym kościele w Bukowinie Tatrzańskiej, ołtarz w kościele Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Skawie, droga krzyżowa w kościele w Dobrej, trzy ołtarze oraz chrzcielnica i konfesjonał w neogotyckim kościele w Kasince Małej. Są także inne dzieła: przydrożna kapliczka w Kasinie Wielkiej, grupa Trójcy Świętej w kościele Trójcy Przenajświętszej i płaskorzeźba „Jezu Ufam Tobie” w nowo budowanym kościele parafialnym w Mielcu. Czterometrowa płaskorzeźba została wykonana w osiemdziesiątym trzecim roku życia artysty.

Muzyka ludowa

Stanisław Ciężadlik obok Bronisława Kaczora z Poręby Wielkiej czy Piotra Lulka z Kasiny Wielkiej jest pamiętany jako jeden z najwybitniejszych muzyków zagórzańskich. Tradycyjna muzyka Zagórzan była wykonywana w składzie: skrzypce-prym, skrzypce-sekund oraz basy. Zespół Stanisława Ciężadlika, nazywający się „Zagórzanie” zachował wiele molowych brzmień i pasterskich piosenek. Uznaje się, że jest to muzyka najbardziej charakterystyczna dla regionu Gorców i Beskidu Wyspowego.

Między 27 a 29 czerwca 1979 r. zarejestrowano w Kazimierzu Dolnym przyśpiewkę weselną „Bo za bydełkiem chodził”. Nagranie odbyło się w ramach 9. Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, gdzie zespół „Zagórzanie” wystąpił w składzie: Władysław Lupa (śpiew), Stanisław Ciężadlik (skrzypce-prym), Jan Skwarczek (skrzypce-sekund) oraz Stanisław Graca (basy). Nagranie pięknej przyśpiewki jest udostępnione online w archiwum Narodowego Instytutu Audiowizualnego.

Zespół Stanisława był stałym gościem „Limanowskiej Słazy”, przeglądów kolędniczych w Mszanie Dolnej i Bukowinie Tatrzańskiej.

Stanisław Ciężadlik zm. 29 marca 1996 roku w Mszanie Dolnej i został pochowany na cmentarzu parafialnym (wolą artysty było zostać pochowanym w zagórzańskim stroju ludowym). Mowę pogrzebową wygłosił ówczesny prezes Związku Podhalan, Andrzej Gąsienica-Makowski.

Życiorys S. Ciężadlika znalazł się wśród „Biografii Zagórzańskich”.

Michał Wójcik

Polska Press Sp. z o.o. informuje, że wszystkie treści ukazujące się w serwisie podlegają ochronie. Dowiedz się więcej.

Jesteś zainteresowany kupnem treści? Dowiedz się więcej.

© 2000 - 2024 Polska Press Sp. z o.o.